“Indar politiko demokratiko guztiei dei egingo diegu, zer jarrera duten ikusi, gure autogobernu-proposamena prestatu, beste alderdiekin kontraste-lana egin, ahalik eta babes politiko handienarekin testu bat negoziatu eta Gasteizen eta Madrilen aurrera egingo duen eta autogobernu berri bat ekarriko digun itun bat lortzen saiatuko gara. Iritsi da unea. Aukera bat dago. Politikakeriak eta alderdikeriak alde batera utzi behar dira. Urte askotan lehen aldiz, euskal politikarien gehiengoa, euskal eragile politikoak, Madrilen gehiengoa duten aktore politikoekin bat datoz. Hori da aukera. Aprobetxa dezagun. Ekar dezagun Euskadira autogobernurako beste aukera bat. EAJk bere onena emango du ahalegin horretan”.

Horixe izan da Euzkadi Buru Batzarrak, Andoni Ortuzarrek, gaur eguerdian Forondako zelaietara Alderdi Eguna EAJ-PNVrekin ospatzera hurbildu diren milaka alderdikide eta alderdizaleei helarazi dien mezu nagusia. Alderdi Eguna Europako panorama politiko osoan parerik ez duen jaia da, eta 2024an bere 48. edizioa bete du, “Alderdia Gara” goiburupean. Ortuzarren aurretik, Imanol Pradales Lehendakariak hartu du hitza karguan dagoenetik Lehendakari gisa ospatu duen lehen Alderdi Egunean. “Eredu alternatibo bat defendatzen dutenen” aurka egin du Pradalesek, “‘dena da posible’ eredu populista, euskal gizartea haur bat balitz bezala tratatzen duena. Kuba castristaren eta Nikaragua sandinistaren ispiluan begiratzen zen eredu hori, eta gaur egun chavisten Venezuela jariatzen du. Guk beti defendatu ditugu beste erreferente eta balio batzuk. Gure ispilua Europa iparraldeko demokraziarik aurreratuenak dira”, adierazi du Pradalesek. Ekitaldi politikoa ireki du Olatz Arrese Euzko Gaztedi-EGIko alderdikideak eta gazte erakundearen 120 urteen balioa aldarrikatu du “erreferente” izateaz gain “indarrean eta zutik jarraitzen duen bakarra” izanik. Forondako Zelaietan lehen aldiz ere, Ipar Buru Batzarraren ordezkari Gracianne Mirandek hartu du hitza, eta Euskadi “batu, aske eta burujabearen” aldeko aldarria egin du.

Forondara joan dira Katalunia, Kanariar Irlak, Galizia, Balear Irlak, Szekler, Georgia, Kurdistan, Angola, Bioko eta Ambazoniatik etorritako alderdietako ordezkariak. Bere hitzaldian, Ortuzarrek oroitzapen hunkigarria izan du José Antonio Ardanza lehendakariarentzat, joan den apirilean zendu baitzen. Bere hitzaldiaren amaieran, EBBren presidenteak taula gainera igotzera gonbidatu ditu alderdikiderik beteranoenetako bat, Joxe Manuel Erkizia 101 urteko andoaindarra, eta Aitziber Latatu, alderdikiderik gazteena. Bien artean, Forondan instalatutako taula gainean utzi dituzte Uri Erakunde jeltzale bakoitzeko ordezkariek eta gonbidatuen tribunan egon diren pertsonek eraman dituzten ia 500 katebegietako azken biak. “Katea ez da eten!”, nabarmendu du Ortuzarrek. Kate jeltzalea ez da etengo.

Ortuzarrek alderdikideei eman dizkie IX. Batzar Nagusiaren xehetasunak, Euzkadi Buru Batzarrak mitina hasi aurretik Aberri Batzarreko ordezkariei adierazi dizkietenak. Batzar Nagusi hau 2025eko martxoaren 29an eta 30ean egingo da, Donostian, eta EBB berritzeko barne-prozesuaren lehen hautespen aldia urtarrilaren 20an hasiko da. Alderdikide guztiak deituko dira Euzkadi Buru Batzarraren presidentea eta zortzi burukide aukeratzeko prozesuan parte hartzera, eta guztiak deitu ditu Ortuzarrek inplikatzera, parte hartzera eta erabakitzera. “Beraz, mitina amaitzen denean, ez egin kazetariek egiten dutena eta nik zer egingo dudan galdetu; galde iezaiozue zuen buruari zeuok zer egin behar duzuen”, eskatu du. “Horixe da gaur eskatuko dizuedan gauza bakarra: parte har dezagun denok prozesuan! Animatu! Gogotsu etor zaitezte prozesu honetara, ilusioarekin eta zuen ideiekin. Alderdia zer izango den eta nork zuzenduko duen, zuek erabakiko duzue. Aldatu behar den guztia aldatzeko, eutsi behar zaion guztiari eusteko. Orain arte lortutakoa baloratzeko eta egindakoa aztertzeko. Kritikari eta autokritikari ihes egin gabe, Tolosako Aberri Batzarrean, 1932an, Getxoko ordezkari batek, José Antonio Agirre gazteak adierazi zuen baldintza berberarekin. Zera esan zuen bertan: “Kritika egiteko eskubidea hor dago, baina eraikitzeko baino eta eta sekula ez suntsitzeko”. Eta, zuen eskuetan, zuen eskuetan baino ez da egongo, Alderdi honen gidaritza eramateko pertsonarik onenak aukeratzeko gaitasuna”, gaineratu du.

Politika orokorrari dagokionez, jeltzaleen buruak EAJ-PNVren posizioa argitu nahi izan du egungo bi gai garrantzitsuren inguruan: Autogobernuaren gaineko eztabaida eta Madrilen defendatuko den jarrera. Estatus Berriari dagokionez, Ortuzarrek gogora ekarri du 2023ko azaroan Pedro Sánchezekin izenpetu zuen inbestidura akordioa, hitzez hitz jasotzen duena PSOE eta EAJ-PNVren konpromisoa “Euskadiren etorkizuneko autogobernua negoziatzea eta onartzea, bai Euskadin, bai Estatuarekin”. Prozesu horretan, “bi alderdien artean hitz egin eta negoziatu beharreko eremuak izango dira Euskadiren nazio-aitortza, euskal eskumenen babesa eta aldebikotasunean eta forutasunean oinarritutako berme-sistema”. EH Bilduri dagokionez, berriz, Ortuzarrek argi utzi du bera buru duen alderdiak ez duela soilik alderdi politiko bakar batekin negoziatuko. EAJ-PNVk Madrilen defendatuko duen jarrerari dagokionez, buru abertzaleak sendotasun berbera adierazi du: “Sailkatu nahi gaituzte. Edo bloke batean edo bestean sartu. Nire alde edo nire aurka. Beti zeharka begiratuz zer bozkatzen dugun, zer proposatzen dugun, zer esaten dugun. Inori ez zaio ardura gauzen funtsa zein den, baizik eta botoa norekin edo noren aurka ematen den. Horixe da demokrazia desitxuratzea eta debaluatzea”, esan du EAJk Edmundo Gonzalez Urrutia Venezuelako oposizioko hautagaiari emandako babesak eragin dituen erreakzio ugariei buruz. “Kontua ez da bloke bat edo beste aukeratzea. Koherentzia politikoa da gakoa. Eta EAJ bere ideiekin koherente izaten saiatzen da: beti demokraziaren alde hemen eta Venezuelan; beti autogobernuarekin; beti justizia sozialarekin. Demokrazia, aurrera egitea eta askatasuna. Eta Euskadi, Europako nazioa. Hori da gure proiektua”.

Imanol Pradales lehendakariak bere aldetik nabarmendu du Euskadiri egokitu zaiola “baldintzatu gaitzaketen mehatxu askori” aurre egin beharra. “Komunitatearen zentzua galtzea, politikaren eta ekintza instituzionalaren izen ona galtzea, aniztasunaren aurkako erasoak, Estatuen joera jakobino, zentralista eta protekzionista eta erlatibismo morala” bezalako mehatxuak. Era berean, “badaude eredu alternatibo bat defendatzen dutenak. “Dena da posible” esaten duen eredu populista. Eta gaineratu du: “Eredu honek euskal gizartea heldugabea balitz bezala tratatzen du. Konponbide magikoak saltzen saiatzen dira, bete ezin direnak. Gure etorkizuna hipotekatzen dutenak. Kuba castristaren eta Nikaragua sandinistaren ispiluan begiratzen zen eredu hori, eta gaur egun chavisten Venezuela jariatzen du”. “Guk beti defendatu ditugu beste erreferente eta balore batzuk. Gure ispilu dira Europako iparraldeko demokraziarik aurreratuenak”, adierazi du lehendakariak. Ortuzarrek bezala, Pradalesek uste du egungo garai politikoa egokia dela Euskadik bere oraingo eta etorkizuneko Autogobernuan jauzi bat eman dezan. “Euskadik itun politiko berri bat behar du, garai berriei eta euskal gizartearen behar berriei erantzuteko. Gure gaitasun politikoak hobetu eta zabalduko dituen Ituna. Estatuarekin aldebiko harremana finkatzea ahalbidetuko diguna, Euskadi nazio gisa aitortzea, gure autogobernuaren berezitasuna eta adostutakoa benetan betetzeko berme-sistema barne hartuko dituena. Garai garrantzitsuak datoz Euskadirentzat etorkizun politiko berri baterantz aurrera egiteko. Eskubide historikoa gure esku dago, eta Euskal Herriaren borondate demokratikoa, gehiengoarena, erabakigarria izango da. Maila berean egongo gara. Ez dugu huts egingo. Euskadi gidatuko dugu”, amaitu du Pradalesek.

Gracianne Mirandek, Ipar Buru Batzarraren ordezkariak, “batasunerako deia” egin du Euskadi “aske eta burujabea” eraikitzera begira, eta etorkizunera begira identifikatzen dituen hiru “erronka” aipatu ditu: nazio eraikuntza, trantsizio ekologikoa Europaren baitan eta euskara. “Etorkizuna geurea da. Elkarren eskutik eraikiko dugu jasangarritasuna zainduko duen nazioa, gure lurra errespetatuko duten azpiegiturekin, guztion zerbitzura egongo den ekonomiarekin”, ziurtatu du Mirandek.

Olatz Arresek, Euzko Gaztedi-EGI erakundeko alderdikideak, gazte erakunde horren 120 urteen balioa aldarrikatu du, “indarrean eta zutik jarraitzen baitu”. “EGI sortu zen momentutik erreferente bat izan da. ETAK suntsitu nahi izan zuen eta EKIN sortu zuen. Baina, 120 urteren buruan, bizirik jarraitzen duen gazte erakunde bakarra da, beste batzuek komunismoaren edo iraultzaren artean zer aukeratu ez dakitela jarraitzen duten bitartean, bidea galduta eta elkarren kontra”, adierazi du.